كارل لينيوس

کارل لینیوس کەسایەتیەکا گرنگە د بایولوجیێ دا . ژدایکبوویە ل وەڵاتێ سوید ل ٢٣ ی هەیڤا پێنج سالا ١٧٠٧ ، وی رێکەک چێکرییە بو ناڤکرنا رووەکان و ئاژەلان دبێژنێ ناڤکرنا دوولایەن . ڤێ رێکێ چەوانییا دەربرینا یان ناڤکرنا زانایان بو بوونەوەران گوهارتییە .

لینیوس چوویە زانکویا لوند و ئوپسالا . لوێرێ ، گەلەک فێربوویە دەربارەی رووەکان . خواندنا وی هاری وی کرییە ژبو چێکرنا رێکەکا نوی بو رێکخستنا و ناڤکرنا بوونەوەرێن جوداجودا . ڤێ چەندێ ساناهیتر کرییە بو زانایان بو تێگەهشتن و خواندنا وان .

ل سالا ١٧٣٥ ، لینیوسی پەرتووکەک گرنگ نڤیسییە بناڤێ سیستەمێ سروشتی (Systema Naturae) . د ڤێ پەرتووکێ دا ، وی ناڤکرنا دوولایەن پێشکێشکرییە ،سیستەمەک کو هەر زیندەوەرەک دوو ناڤێن لاتینی بو دهێنە دان : ئێک بو رەگەزان و ئێک بو جوران . ئەڤ رێکا ناڤکرنا رووەکان و زیندەوەران هاری زانایان کرییە ژ وەلاتێن جیاواز پتر تێبگەهن و گەنگەشێ لسەر بوونەوەران بکەن بساناهیتر .

رێکا لینیوسی ژبو رێکخستنا بوونەوەران هاری زانایان کرییە هەمەرەنگا باوەرپێنەکری یا ژیانێ لسەر ئەردێ پتر تێبگەهن . پەرتووکا وی سیستەمێ سروشتی وەکی کلیلەکێیە کو هاری زانایان کرییە ژبو ڤەکرنا کودێن زیندەوەرێن جوداجودا و پولینکرنا وان . ژیانێ جودا دکەت ژبو گرۆپێن جیاواز وەکی شاهنشینانان ، تەخان ، فەرمانان ، ڕەگەزان .

هەروەسا لینیوسی چەوانییا شینبوونا رووەکان خواندییە ، تێگەهشتنا مە بو وان زێدەترکرییە . زانا بەردەوامن بو ڤەدیتنا جیهانا سروشتی ، کومکرنا پێزانینان کو گرێدایە ب بەرهەمێن لینیوسی .

لینیوسی گەلەک ناسناڤ وەرگرتینە د سەردەمێ خۆدا . وی خزمەت کرییە وەک نوژدارێ شاهانە بو پاشایێ سویدێ و پوستەکێ گرنک ژی وەرگرتییە وەک پرفیسوور ل زانکویا ئوپسالا . هەروەسا ئەو ئەندامەک بوو د رێکخڕاوا زانستی یا رێزگرتی وەکی کۆمەلگەها شاهانەی ل لەندەن .

دژیانا خۆ یا کەسی دا ، لینیوس نە بەس زانا بوو . ئەو هەروەسا یێ خێزاندار بوو . هەڤژینی پێکئینایە دگەل سارا ئیلیزابێز مورایا ، و پێکڤە وان کۆرەک هەبوویە بناڤێ کارل لینیوسێ گەنج . کورێ وی برێکا وی چوویە و بوویە ناسیار د جیهانا رووەکاندا ، میراتێ بابێ خۆ تەمامکرییە . چێرۆکا لینیوسی تەمامبوویە ژبو ئیلهاما زانایان هەتا نوکە ژی . رێکا وی ژبو رلکخستنا زیندەوەران هەتا نوکە ژی دهێتە بکارئینان برێکا زانایان سەرانسەری جیهانێ . ئەو گەلەک جاران دهێتە ناڤکرن ب بابێ پولینناسیێ ، کو دیاردکەت کا چەند یێ گرنگە بەرهەمێ وی . ئەڤە بیرئینانەکە کو چەوا تێبینیێن هوشیار و ڤەکولین دشێن هاری مە بکەن ژبو تێگەهشتنا ئاڵوزیێن ژیانێ لسەر هەسارا مە .